MOBBİNG

                                                                                           MOBBİNG

      Mobbing; İşyerlerindeki kâbus, duygusal taciz. Yıldırma ya da Mobbing hatta literatürdeki    başka bir tanımla iş yeri terörüdür. İngilizce “mobbing” kavramı, “mob” kökünden gelmekte. “Mob” sözcüğü, aşırı şiddetle ilişkili ve yasaya uygun olmayan kalabalık anlamındadır.

        Şirketinizde Mobbing Var mı ?

Mobbing; İşyerlerindeki kâbus, duygusal taciz. Yıldırma ya da Mobbing hatta literatürdeki başka bir tanımla iş yeri terörüdür.
İngilizce “mobbing” kavramı, “mob” kökünden gelmekte. “Mob” sözcüğü, aşırı şiddetle ilişkili ve yasaya uygun olmayan kalabalık anlamındadır.
Sözcük Latince “mobile vulgus” dan türemiş. “Mobbing” sözcüğü ise çevresini kuşatma, topluca saldırma, rahatsız etme ya da sıkıntı verme anlamında kullanılmaktadır.
Mobbing in bir veya birkaç kişi tarafından, düşünce ve inanç ayrılığından kıskançlık ve cinsiyet ayrımına kadar çok çeşitli sebeplerle, diğer bir kişiye yönelik olarak,  sistematik bir biçimde düşmanca ve ahlak dışı bir iletişim yöneltilmesi şeklinde, psikolojik bir terör olduğu vurgulanmaktadır. 

Mobbing  tabiri ilk defa 60’lı yıllarda hayvan davranışlarını inceleyen Konrad Lorenz tarafından kullanıldı. Lorenz sürüdeki bazı hayvanların bir araya gelerek içlerinden birini kovmak için birlikte hareket ettiklerini fark etti. Birlikte hareket edilerek yapılan bu sistemli davranışa ise Latince ‘saldırmak veya rahatsız etmek’ anlamına gelen ‘mob’ mobbing adını verdi. Mobbingin terim olarak iş hayatında yerini alması ise 1980’li yıllara rastlamaktadır. İlk kez Dr.Heinz Leymann mobbingi,  kişilerin mahkemeye sevk edilmeden birbirlerini öldürmelerine olanak tanıyan harp meydanı olarak tanımlandı.

Mobbing Çeşitleri:

• Düşey Psikoşiddet (Mobbing): Sadece üst yönetimden alt kademelere yöneltilmiştir.
• -Yatay (Fonksiyonel) Mobbing: Aralarında fonksiyonel ilişkilerin bulunduğu kişiler arasında söz konusudur
• -Dikey Psikoşiddet: Çalışanın yöneticiye psikolojik şiddet uygulamasıdır. 

Mobbing, kompleksli kişilik sorunudur. Bunu yapanlar kendi eksikliklerinin telafisi çabasında, kendi adları ve konumları adına duydukları korku ve güvensizlik hissine sahip, korku verip yıldırarak kontrol sağlamaya çalışan, “günah keçisi” arayışında olan, kendilerinin güç uygulama ayrıcalığına sahip olduklarına inanan kişilerdir. Mobbing ile asıl hedeflenen kişinin onur ve saygınlığıdır.
Gelişmiş ülkelerde cinsel tacizin de önüne geçen mobbing çoğunlukla üst düzey yönetim kademesinde çalışanlar tarafından uygulanmakta ve üst düzey yöneticilerde bir meslek hastalığı olarak sık görülmektedir
Mobbing, sistematik şekilde ve bilinçli bir baskı yapmak anlamına gelmekte ve karşı tarafı pasifize etmek amacı taşımaktadır.
İşyerinde duygusal terör uygulayan yöneticiler, baskıcı otoriter ve totaliter kişilik yapısına sahip insanlardır ve kendi fikirlerini zorla kabul ettirmek isterler. Kesinlikle eleştiriye kapalılar ve farklı düşünceye toleransları yoktur.
Mobbing, duygusal bir saldırıdır. Hedefi ise, bir iş yerindeki kişi veya kişiler üzerinde sistematik baskı yaratarak ahlâk dışı yaklaşımla iş performansını ve dayanma gücünü yok edip, işten ayrılmaya zorlamaktır.
Yapılan araştırmalar, mobbing’e maruz kalan kişilerin çalışma hayatlarında zeka, dürüstlük, yaratıcılık, başarı gibi bir çok olumlu özellik gösteren duygusal zekası yüksek kişiler olduklarını ortaya koymuştur.

İşyerindeki Etkileri

Mobbing, kurumlar içinde bulaşıcı bir hastalık gibidir. İyileştirici önlemler alınmazsa kurumun bütün yaşamsal organlarına yayılır. Çalışan personelde, işletmeye ve çalışma arkadaşlarına olan güven ve saygı azalır, motivasyon düşer, çalışma ortamı ve çalışanlar arasında uyumsuzluk başlar, iş verimliliği düşer.
Mobbing, kişiyi iş yaşamından dışlamak amacıyla kasıtlı olarak yapılır. Kişinin saygısız ve zararlı bir davranışın hedefi olmasıyla başlar. Üst merci, ima ve alayla, karşısındakinin toplumsal itibarını düşürmeye yönelik saldırgan bir ortam yaratarak kişiyi işten ayrılmaya zorlar.
 Bir iş yerinde sistematik baskı yaratıp, kişilerin performanslarını ve dayanma güçlerini yok ederek iş ortamında dışlanması, zaman zaman özel taktiklerle, zaman zamanda zorbaca gerçekleştirilmektedir

İşyerinde En Çok Uygulanan Psikolojik Şiddet Davranışları

•         Yapılan yanlışlardan sorumlu tutulma,
•         Kişiye mantıksız görevler verilmesi,
•         Yeteneğinin eleştirilmesi,
•         Birbiriyle çelişkili kurallara itaat ettirilme,
•         Görevin kaybettirileceğine ilişkin tehditler,
•         Küçük düşürülme ve hakarete uğrama,
•         Başarının olduğundan az gösterilmesi,
•         İşten çıkarılma (ayağının kaydırılması)
•         Bağırılma,
•         Şerefinin lekelenmesi

Adli Tıp raporlarında işyerinde psikolojik şiddet (mobbing) iddiası içeren başvurular,    01.06.2005 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu’ nun 86. maddesinin birinci fıkrası kapsamında değerlendirmektedir.
Söz konusu madde şu şekildedir:
Kasten yaralama
Madde 86- (1) Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Aslında rekabetin üst sınırlara ulaştığı günümüz iş hayatında mobbing sıkça başvurulan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaya başlar. İşyeri şiddeti olarak da adlandırabileceğimiz mobbinge uğrayan çalışan sayısı; 1990’da İsveç’te yapılan kapsamlı bir araştırmanın sonuçlarına göre 4,4 milyon kişiden oluşan işgücünün %3,5’i yani yaklaşık 154 bin kişi herhangi bir anda mobbing kurbanı olmaktadır. İsveç’teki intiharların %15’i doğrudan işyeri mobbingiyle bağlantılıdır. Almanya, İsveç ve Norveç’te 1700 kişi mobbing hastası olarak tedavi gördü. Çalışanların mobbinge maruz kalma oranları; Amerika ve İngiltere’de %10’larla %20’ler arasındadır. İşyerinde psikolojik tacizde Fransada olduğu gibi öncelikle arabuluculuk sitemi devreye girmeli, iş sendikaları ve temsilcilerine bu konuda yetkiler verilmelidir.
Belçika’da olduğu gibi, mobbing en kapsamlı olarak düzenlenmeli, işyerinde şiddet ve cinsel tacizle birlikte ele alınmalıdır. Bu ülkede suçun oluşması için kast aranmamaktadır.
Japonya’da Alo Mobbing hattı oluşturulmuştur. Türkiye'de mobbing davaları açılmaya ve kazanılmaya başlanmıştır.

Ülkemizde mobbinge uğrayan kişi sayısına rakamsal olarak belirleyemesek de diğer ülkelerin araştırma sonuçları olayın dehşetini gözler önüne sermektedir.
Türkiye'de İlk Mobbing Davası Şubat 2006'da Jeoloji Mühendisleri Odası'na (JMO), Mayıs 2006'da Toprak Mahsülleri Ofisi'ne (TMO) yönelik açılmış iki mobbing davası bulunmaktadır. Toprak Mahsulleri Ofisi’nde çalışan Şaban Tokat, Jeoloji Mühendisleri Odası’nda çalışan Tülin Yıldırım, Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olan Prof. Dr. Dehen Altıner, Türkiye’de ilk mobbing davalarını açanlardır. Handan Arapcıoğlu ise mobbinge maruz kalmış fakat mobbing değil işe iade davası açmış. Türkiye’de her geçen gün mobbing davaları yaygınlaşıyor.
Kavram olarak 80’li yıllarda anılmaya başlasa da mobbingin tarihte iş hayatının ortaya çıkmasıyla başladığı bir gerçektir.
Aslında mobbing kavramına ve içeriğine hakim olduktan sonra gerek tarihi olaylar gerekse günümüzde yaşanılan psikolojik yıpratma çabalarının, birer mobbing olduğunu fark ederiz.
Mobbingi uygulayan kişi yani mobber, çalışanlara manevi baskı uygulayarak veya onları hataya sevk ederek kendi konumunu güçlendirmeye çalışır ve rakiplerinden kurtulmayı amaçlar. Mobbing uygulayan mobberin amacı hedeflerinin gözlerini korkutmak değil, onları yiyerek, yok ederek, müesseseden attırarak onlardan kurtulmak ve tek kalma, vazgeçilmez olmaktır. Bunu da göstere göstere değil, gizli kapaklı, bazen de kurbanı aldatarak gerçekleştirir. Bazı durumlarda mobbinge uğrayan kişi, işini bırakmanın yanı sıra hayatına son verme yolunu da tercih etdebilmektedir.

Mobbingin Aşamaları Nedir?

Mobbing üzerine önemli araştırmaları olan Leymann, mobbing sürecini beş aşamada inceler.

 1-   Anlaşmazlık: Kritik bir olayla, bir anlaşmazlık ortaya çıkar. Henüz mobbing değildir, fakat mobbing davranışına dönüşebilir
 2-   Saldırgan veya İçten Pazarlıklı Eylemler: Bu aşamada fiili saldırı ya da psikolojik saldırı görülür.
 3-   Yönetimin Katılımı: Yönetim ikinci aşamada doğrudan yer almamışsa da durumu yargılayarak, ve negatif yönde işin içine girer.

 4-   Geçimsiz veya Akıl Hastası Olarak Damgalanma

  5-  İşine Son Verilme: Bu olayın sarsıntısı, travma sonrası stres bozukluğunu tetikler. Kovulmadan sonra duygusal gerilim ve onu izleyen psikosomatik hastalıklar devam eder hatta yoğunlaşır. Yani şiddetli depresyon, panik ataklar, kalp krizleri ve diğer ciddi fiziksel hastalıklar, dalgınlığa bağlı kazalar, intihar girişimleri, üçüncü kişilere yönelik şiddet görülür.

Mobbing’i önlemek için işyerinde nasıl bir müdahale yapılmalıdır?

1-Örgütsel Müdahale

•  Personel    sayı, nitelik, yoğun dönemler, rotasyon, öze    gereksinimler belirlenmelidir.
• Yönetim biçimi, açıklık, diyalog, saygı esasına dayanmalıdır.
• Bilgi ve iletişim personel ve yönetim ile personel arasında arttırılmalıdır.
• İş uygulamaları, müşteri akışı, bekleme süreleri, esnek çalışma düzenlemelerine göre ayarlanmalıdır.
• İş tasarımı, iş içeriği, iş özerkliği, çalışma hızı, iş yüküne göre ayarlanmalıdır
• Çalışma süresi, fazla mesai, gece çalışma, vardiyalı, esnek çalışma,   dinlenme süreleri açısından değerlendirilmelidir.

2-Çevresel Müdahale

Fiziksel Çevre ve İşyer, Tasarımı; (gürültü,  renkler, kokular,  aydınlatma, sıcaklık,  havalandırma,  ulaşım, yer, bekleme alanları, personel odaları, park alanları, tesis, demirbaş ve parçaları, güvenlik ve alarm sistemleri) personel ihtiyaçları ve psikolojik etkileri dikkate alınarak hazırlanmalıdır.

3-Bireysel Müdahale

• Atamalarda, adayların nitelikleri, psikolojik tutumları dikakte alınmalı
•Mesleki eğitim, şiddet ve mobbing konusunda özel eğitim verilmeli
• İşyerindeki riskler tanınmalı
• İşyerinde fiziksel egzersiz, gevşeme teknikleri, eğlence
   faaliyetleri gibi esenlendirme çalışmaları gerçekleştirilmelidir

 Davalar; Avrupa'da konuyla ilgili çok sayıda dava bulunmakta ve ağır para cezaları uygulanmaktadır. 

Açılabilecek davalar
• Manevi Tazminat
• Tacizin durdurulması
• İş akdinin haklı nedenle feshi (Ahlak ve iyiniyete aykırı davranış)
• Soruşturma açılmasını isteme /delil toplama