Sigara Ve Zararları

Sigara Ve Zararları

Sigara tiryakiliği, en öldürücü toplumsal zehirlenme olayıdır.Ölüm, sigara yüzünden oluşan hastalıklar sonucu gelişir.

Her sigarada vücut için zehirli, tahriş edici, kanser yapıcı ya da kanserin ortaya çıkmasını kolaylaştırıcı 4000'den fazla kimyasal madde bulunmaktadır. Bunlardan 50 tanesinin doğrudan kansere neden olduğu ispatlanmıştır.

İnsanları sigaraya bağımlı hale getiren madde ise nikotindir. Nikotin ayrıca kalp atışlarını hızlandırır, tansiyonu yükseltir, kanın pıhtılaşma riskini artırır.

Dumandaki karbon monoksit gazı, kanın oksijen taşıma kapasitesini azaltır, dokular yeterince oksijen alamadığından egzersizde çabuk yorulma ortaya çıkar.

Erkeklerde tüm kansere bağlı ölümlerin %35'i, kadınlarda ise %15'nin nedeni sigaradır

Akciğer kanserine bağlı ölümlerin %90'ının nedeni sigaradır.

Sigara içmeyen ancak dumanına maruz kalanlarda akciğer kanseri riski 3 kat artmıştır.

Sigara içenlerde akciğer kanseri dışında ağız, dil, dudak, gırtlak, yemek borusu, pankreas, mesane, böbrek, prostat, rahim ağzı kanseri riski de artmıştır.

Sigara, kronik bronşit, amfizem gibi nefes darlığı yapan akciğer hastalıklarının en önde gelen sebebidir.. Bu hastalıklardan ölüm riski, içmeyenlerden 40 kat fazladır.

Sigara içenlerde kalp krizi geçirme riski 3 kat artmaktadır.

Kan dolaşımı ve damarlar üzerine etkileri nedeniyle beyin damar hastalıkları ve felç riski artar, bacak gangrenine neden olur.

Kadınlarda düşük yapma, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma, kısırlık, doğum kontrol hapı kullananlarda kalp krizi geçirme riski yüksektir.

Erkeklerde kısırlık ve iktidarsızlığa neden olur.

Ülser riski artar, iyileşme gecikir.

Ciltte kuruma, sedef hastalığı, gözde katarakt ortaya çıkmasını kolaylaştırır.

Neden Sigara İçiyorsunuz?

Sigara dumanı 4000'den fazla zehirli, tahriş edici ve kansere yol açan kimyasal madde içermektedir. Bu kadar maddenin yanı sıra tütündeki nikotin, ciddi bağımlılık yapma özelliğine sahiptir. Nikotinin meydana getirdiği bağımlılık nedeniyle diğer kimyasal maddeler de vücuda alınmış olur.

Nikotin çok güçlü psikoaktif yani psikolojik uyarıcı bir ajandır. Bağımlılık ortaya çıkarma özelliği açısından eroin, kokain ve alkolden hiç farkı yoktur. Sigarayı ilk kez deneyen her 3 kişiden 1'i tek bir sigara ile bağımlı hale gelir.

Bir sigara içildiğinde ortalama 10 saniye gibi kısa bir sürede yanaktan emilen nikotin beyne ulaşır ve eroin, kokain gibi maddelerin etkilediği merkezi uyararak bazı hormonların salınmasına neden olur. Bu da zevk alma, gevşeme, sakinleşme, konsantrasyon artışı gibi değişikliklerin ortaya çıkmasını sağlar. Ödül gibi gelen bu değişikliklerin devam etmesi için vücudunuz daha çok nikotin istemeye başlar. İçtiğiniz sigaranın sayısı giderek artar. Çünkü nikotinin meydana getirdiği etkilere karşı vücutta tolerans gelişir. Bunun anlamı şudur: vücuttaki nikotin miktarı arttıkça etkisi azalır, ödül gibi gelen değişikliklerin devamını sağlamak için nikotin miktarının da artması gerekir.

Artık vücudunuz bu maddeyi almak zorundadır.

Neden Sigarayı Bırakmakta Zorlanıyorsunuz?

Nikotin psikolojik bağımlılık yapmasının yanı sıra fiziksel bağımlılık ta yapar. Sigara içilmediğinde vücuttaki nikotin miktarı azalır ve vücut bunun yoksunluğunu duymaya başlar. Yaklaşık 3 hafta süren huzursuzluk, uykusuzluk, bazen uykuya eğilim, sinirlenme, aşırı tepki verme, bazen kabızlık, konsantrasyon güçlüğü gibi sorunlar yaşanabilir. Bu yoksunluk belirtileri her 3 kişiden 2' sinde görülebilir, şiddeti kişiden kişiye değişir. Bu dönem aynı zamanda sigara içme isteğinin en yoğun olduğu dönemdir ve genellikle kişi en çok bu dönemde zorlandığı için sigaraya yeniden başlar.

Öte yandan sigara içenlerde ödül gibi hissedilen değişikliklerin devamını sağlamak için tekrarlanan sigara içme eylemi zamanla alışkanlık halini almıştır ve kişi çoğu kez farkında olmadan, nikotin ihtiyacı yokken bile sigara yakıp içmeye başlamıştır. Ayrıca bu sık tekrarlanan sigara içme eylemi, günlük hayatındaki pek çok faaliyeti ile ilişkilendirilmiştir (çay, kahve, yemek sonrası, eğlence ve arkadaş ortamı, vs). Dolayısıyla sigarayı bırakmaya çalışırken günlük hayatındaki pek çok şey kişiye sigarayı hatırlatacak ve istek uyandıracaktır.

Sigara bırakıldığında 2-3 hafta süren fiziksel yoksunluk belirtilerinin yanı sıra bu günlük hayattaki sigarayı çağrıştıran unsurlar da zorlayacaktır. Hatta fiziksel yoksunluk belirtileri ortadan kalktıktan sonra da kendini hissettirecektir.

Özetle; sigarayı bırakmayı deneyen kişiyi erken dönemde daha çok yoksunluk belirtileri zorlarken, bu dönemden sonra psikolojik bağımlılığın getirdiği alışkanlıklar nispeten ön plana çıkmaktadır. O halde sigarayı bırakacak kişinin bu sorunları tanıması ve nasıl çözeceğini öğrenmesi gerekecektir.

Unutulmaması gereken püf noktası şudur: Sigarayı bırakmaya çalışan kişinin zorlanması, nikotin bağımlılığının beklenen bir sonucudur. Kişilik yapısıyla ilişkisi yoktur. Dolayısıyla zorlanmak ya da bırakmayı deneyip tekrar başlamak iradesizlik anlamına gelmemelidir. Sigara bırakma çabası içindeyken kendinizi yargılamadan ve suçlamadan mücadele etmelisiniz. Bu süreci "kronik tekrarlama eğilimi olan bir hastalıktan iyileşmeye çalışmak" olarak benimsemeniz çabanızı kolaylaştıracaktır.

Sigarayı Nasıl Bırakacaksınız?

Sigara içen kişi kendi kendine bırakabilir.

Kendi kendine bırakmayı denediğinde zorlanıyorsa etkinliği kanıtlanmış tıbbi tedavi yöntemlerinden yararlanabilir. Bu yöntemler, nikotin yerine koyma tedavileri (Türkiye'de bant, sakız) ve bir çeşit depresyon ilacı olan bupropiondur. Her iki yöntem de içme isteğini azaltması ve yoksunluk belirtilerini önleme açısından başarılıdır. Doktor kontrolünde kullanılması ilaçların etkinliğini artıracaktır.

Günümüzde giderek yaygınlaşan çeşitli tıbbi olmayan yöntemler vardır (luksopunktur, biorezonans, elektronik sigara, nikotin sigarası vs). Bu yöntemler etkinliği kanıtlanmış yöntemler değildir ve önerilmemektedir. Akupunktur yönteminin etkinliği de hala tartışmalıdır.

Sigarayı Bırakmaya Hazırlanın

Sigarayı bırakamayacağınızı düşünmek ya da buna inanmak çabanızı olumsuz etkileyecektir. Bir bağımlılıktan kurtulmaya çalışacağınızı düşünün ve karamsarlığa izin vermeyin.

Bırakmak için kendinize bir gün belirleyin ve kararlı olun, ertelemeyin.

Sigarayı bırakmayı isteme nedenlerinizi yazın, her zaman görebileceğiniz yerlerde bulundurun, yanınızda taşıyın, çevrenize asın. Bu yöntem sizin kararlılığınızı korumanıza yardım eder.

Bırakma kararınızı size destek olacağına inandığınız yakınlarınızla paylaşın. Ancak "ya bırakamazsam onlara ne söylerim, mahçup olurum" gibi olumsuz düşüncelere kapılmayın.

Ev ve işyerinizde sigara ve sigarayı hatırlatacak eşyaları (çakmak, sigaralık, kibrit, küllük, vb) kaldırmanızı öneririz. Böylece bazı hatırlatıcılardan uzaklaşmış olursunuz.

Bırakmayı denediğiniz zaman mücadelenizi kolaylaştıracak yeni günlük alışkanlıklar edinmeye çalışın. Yaşınıza uygun egzersiz programına başlayabilirsiniz. Yürüyüş yapmak, spor salonuna gitmek, hobi ve zevkleriniz varsa bunları uygulamaya başlamak, oyalanmanıza yardım edecektir.

Lütfen Unutmayın!

Bağımlılık yapıcı bir maddeden kurtulmak güçtür ancak imkansız değildir, kararlılıkla başarılır. Pek çok bağımlının zorlandığı nikotin yoksunluk belirtileri geçicidir. En çok ilk 2-3 haftalık süre sizi zorlayabilir. Ancak 3 hafta geçtikten sonra sigara ile mücadeleniz bitmeyecektir. Sigara içmeyi çağrıştıran pek çok şey, size hatırlatmaya devam edebilir. Siz içmeme konusundaki kararlılığınızı sürdürürseniz hatırlatıcı çevresel unsurlar (yemek sonrası, çay, kahve, vs) ile sigara arasındaki güçlenmiş bağ zayıflayacaktır.

Sigarayı bırakmaya çalışırken nikotinin özelliklerinden dolayı zorlandığınızı unutmayın. Kendi iradenizi suçlama eğilimine girmeyin.

Bırakma denemeniz sırasında başarısızlık söz konusu olursa asla kendinize olan güveninizi yitirmeyin. Bu durum, nikotin bağımlılığından kurtulma sürecinin doğal bir seyridir.

Sigarayı Bıraktınız....

Bırakmayı denediğiniz gün "Acaba başaracak mıyım?" kaygısına kapılmayın. Bu tip düşünceler sizi olumsuz etkileyebilir. Gerginliğinizi giderecek uğraşılar bulun. Yürüyüşe çıkmak, alışveriş yapmak, sigara içmeyen bir arkadaşınızı ziyaret gibi faaliyetler olabilir.

Aile ve arkadaşlarınızdan destek isteyin. Bu talebiniz, aralarında içenler varsa yanınızda içmelerini engelleyebilir. Ancak çevrenizdeki kişilerin sizin sigara bırakma denemenizi izlemesi ve tepkileri sizi tedirgin ediyorsa paylaşmayabilirsiniz.

Bıraktığınız günü kutlayabilirsiniz. Kendinize hediye alabilirsiniz.

Bırakma denemeniz sırasında bol su içmeniz ve meyve yemeniz yararlı olabilir. Çay ve kahve gibi içecekler içme isteği uyandırıyorsa bir süre bu içeceklerin miktarını azaltın.

El ağız alışkanlığınız sizi zorluyor ise kalem ya da stres topu ile oynayabilir, ağzınızda kürdan bulundurabilir, şekersiz sakız çiğneyebilirsiniz. Elinizde küçük bir şişe su bulundurup içme isteği geldiğinde içebilirsiniz.

İlk 2-3 hafta sigara içilen ortamlara girmemeye çalışın. Bir süre sigarayı hatırlatıcı günlük alışkanlıklarınızdan vazgeçmeyi deneyin.

Bırakmaya çalıştığınız dönemde diğer bağımlıların çabanızı engellemesine izin vermeyin.

İçme isteği zaman zaman sizi zorlayabilir. İstek geldiğinde 3-5 dakika sürer ve geçer. Bu kısa süreyi atlatmak sizin elinizde:

Meyve ya da çiğ yenebilen sebze (havuç, marul, salatalık gibi) atıştırın

10 kez derin nefes alıp verme egzersizi uygulayın

Basit egzersiz hareketleri yapın

Duş alın

Yemek sonrası istek geldiğinde sofrada oyalanmayın, hemen kalkın dişlerinizi fırçalayın, meyve yemeyi deneyin

İş ortamı ya da evde o anda uğraştığınız iş size sigarayı çağrıştırdıysa işinize odaklanmaya çalışmayın, uzaklaşmayı ve tamamen farklı bir uğraşıyla kısa bir süre oyalanmaya çalışın

Her içme isteği geldiğinde bıkmadan kendinizi oyalayacak uğraşılarla vakit geçirin. Bir süre sonra içme isteği sıklığı, süresi ve şiddetinin azaldığını göreceksiniz

Asla "bir sigara içsem ne olur?" düşüncesine kapılmayın. Tek sigara eski halinize kısa sürede dönmenize sebep olur

Bırakabildiğinizi gördüğünüzde "korktuğum gibi değilmiş, demek ki bırakabiliyorum. Ne zaman istersem bırakabilirim" diyerek yanılgıya düşmeyin. Başarınız rahatlamanıza neden olmasın. Sadece kendinizi kandırmış olursunuz.

Sigarayı Bıraktığınıda Yaşayabileceğiniz Olumsuzluklar Nelerdir?

Nikotin yoksunluk belirtileri

Aşağıda sözü edilen belirtiler ilk 2-3 hafta yaşanması muhtemel yoksunluk belirtileridir ve geçicidir.

Huzursuzluk

Uykusuzluk ya da tam tersi uykuya eğilim

Gerginlik

Düşünceleri toplama güçlüğü

Aşırı tepki verme eğilimi

Sinirlilik

Yorgunluk

Titreme

Baş ağrısı

Kabızlık

Depresif ruh hali veya bazen de aşırı neşelenme durumu

İştah artması

Ağız kuruluğu, ağız yaraları

Bu durumlarda neler yapabilirsiniz?

Huzursuzluk, gerginlik, sinirlilik, aşırı tepki verme eğilimi söz konusu olduğunda yürüyüşe çıkmak, duş almak, spor yapmak, müzik dinlemek rahatlatıcı olabilir.

Uykusuzluk çekiyorsanız akşam 18'den sonra çay, kahve gibi kafeinli içecekleri olabildiğince az içmeniz ya da kısa bir süre hiç içmemeniz, ılık duş almanız, ılık süt içmeniz yararlı olabilir.

Baş ağrısı varsa duş almak, yürüyüş veya hafif egzersizler iyi gelebilir, ağrı kesici almayı deneyebilirsiniz.

Kabızlık oluştuysa bol su içmek, kaysı, incir, armut gibi meyveleri tüketmek, kepek unundan yapılmış ekmek, yeşil yapraklı sebzeler, tahıl gibi posa içeriği yüksek yiyecekler tüketmek bu sorunu çözmenize yardım edebilir.

Ağız kuruluğu olduğunda su içmek, sakız çiğnemek bu sorunu giderebilir. Ağızda aft dediğimiz yaraların çıkması durumunda iyileşmesine yardım edecek pomad ve gargaralar bulunmaktadır, doktorunuza danışarak bu ilaçları kullanabilirsiniz.

İştah artması ve kilo almak, nikotin yoksunluğunun tipik belirtilerindendir. Nikotin iştahı keser ve yiyeceklerin yıkımını artırır. Nikotin olmadığında iştah artacak ve metabolizma yavaşlayacaktır. Bu nedenle ilk birkaç ay içinde 3-5 kilo alabilirsiniz. Bu sizi ürkütmemeli ve sigaraya tekrar başlamak için bahane olmamalıdır. Öğün atlamadan düzenli, ancak un ve şekerden fakir düşük kalorili gıdalarla beslenmek, egzersiz yapmak kilo artışının beklenenden daha fazla olmasını engelleyecektir. Ayrıca el ağız alışkanlığından kurtulmak için çerez, cips, bisküvi, çikolata gibi yağlı ve yüksek kalorili yiyecekler yerine mevsim meyveleri ve çiğ yenebilen sebzeleri yemeyi tercih etmelisiniz.

Depresif ruh hali bazı kişilerde görülebilmektedir. Kendini mutsuz hissetme, hiçbir şeyden zevk almama, her şeye karşı isteksizlik gibi durumlar yaşanabilir. Ancak bu da geçicidir. Eğer sizi rahatsız ediyor ve bırakma çabanızı olumsuz etkiliyorsa doktorunuza danışın, gerekirse tedavi önerebilir.

Nikotin yoksunluk belirtileri ve zorlayıcı içme isteğini önlemek için doktorunuz tıbbi tedavi önerebilir. Nikotin yerine koyma tedavisi ya da bupropion, bu sıkıntıları önleyebildiği gibi sigarasızlığa alışmanızı da kolaylaştırır.

Sigarayı Bırakmanın Yararları

Sağlık yararları:

20. dakikada

Nabız, kan basıncı ve vücut ısısı normale döner

24. saatte

Kanda karbonmonoksit gazı hızla azalır

2 hafta-3ay sonra

Efor kapasiteniz artar

Öksürük varsa azalır, 3 ay içinde kaybolur

Balgam varsa 2 haftada yarı yarıya azalır

Soluk alıp vermeniz kolaylaşır

Koku ve tad alma duyularınız iyileşir

Bağışıklık sisteminiz güçlenmeye başlar

Kendinizi daha dayanıklı ve güçlü hissetmeye başlarsınız

Diş ve parmaklarınızdaki sarı lekeler kaybolur

1. yılda

Kalp krizi geçirme riskiniz ilk günlerden itibaren azalmaya başlar, 1 yılın sonunda risk %50 azalır

Beyin kanaması ve bacaklardaki damar hastalığı (Buerger) riski %30-50 azalır

KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) gibi solunum yetmezliğine yol açabilen akciğer hastalıklarının ortaya çıkması engellenir, varsa ilerlemesi durur

5. yılda

Ağız, gırtlak, yemek borusu, idrar torbası kanseri riski yarı yarıya azalır

10. yılda

Felç olma riskiniz 5-10 yıl içinde hiç sigara içmemiş olanlarla aynı düzeye iner

Akciğer kanseri, ağız, gırtlak, yemek borusu, idrar torbası, böbrek, pankreas kanseri riski azalmaya devam eder

15. yılda

Kalp koroner damar hastalığı ve kalp krizi riski hiç içmeyenlerle aynı olur

Sosyal yararları:

Evde, işyerinde arkadaş ortamında sigara içmeyen ve siz içtiğiniz için rahatsız olanlar ve sevdikleriniz artık dumana maruz kalmayacaktır

Çocuklara iyi örnek olabileceksiniz; onları pasif içicilikten kurtarıp kulak iltihabı, bademcik iltihabı, sinüzit, bronşit, hışıltılı solunum, astım gibi hastalıklara yakalanma risklerini azaltacaksınız

Çevrenizdeki insanlara örnek olarak onların da bırakmasını kolaylaştıracaksınız

Eviniz, arabanız, giysilerinize sinmiş sigara kokusu kaybolacağından çevreyi rahatsız etmeyeceksiniz

Artık topluma zarar vermeyen bir bireysiniz

Ekonomik yararları:

Sigaraya ayırdığınız para cebinizde kalacağı için tasarruf etmiş olacaksınız. Üç ay sonunda bir TV ya da müzik seti alabilirsiniz. Günde 2 paket yabancı sigara içiyorsanız sigarayı bıraktığınızın 1. yılında eve bilgisayar alabilirsiniz. On yıl sonra da araba sahibi olabilirsiniz

Sigaranın neden olduğu hastalıklar nedeniyle doktor, hastane, tedavi giderleriniz azalacaktır

Sigaraya Tekrar Başlamamanın Püf Noktaları

Sigarayı bıraktıktan sonra içme dürtüsü zaman zaman sizi zorlayabilir. Bu zorlanmaların en çok hangi durumlarda ortaya çıktığına dikkat edin (stres, arkadaşlar, alkol, çay, kahve vs). Bu faktörlere karşı önceden hazırlıklı olun:

Sigarayı neden bıraktığınızı kendinize hatırlatın

İçme dürtüsü zorladığında daha önce anlatılan yöntemlere başvurun (derin nefes almak, su içmek, egzersiz yapmak gibi)

Sigara içilen bir ortamdaysanız uzaklaşmaya çalışın

İçmemeyi başardığınızda kendinizi ödüllendirin Her şey yolundayken bir nedenin tetiklemesiyle kendinizi sigara içerken bulursanız:

Hayal kırıklığına kapılmayın, kendinizi suçlamayın

Başaramadığınızı düşünerek mücadeleden vazgeçmeyin

Bu durumun nikotinin bağımlılık yapma özelliğinden kaynaklandığını hatırlayın. İçmemeyi sürdürün

Bir kez içmiş olmanız sigaraya tekrar başlamanız demek değildir, içmeye devam etmediğiniz sürece siz hala sigarayı bırakmış bir bireysiniz

Sigarasız Sağlıklı Günler Dileğiyle

Hazırlayan:Uzm.Dr. Tevfik Koral Hoca

Göğüs Hastalıkları Uzmanı